Onderwijs volgens Maria Montessori
Maria Montessori stond aan de basis van deze onderwijsmethode. Zij werd in 1870 in Italië geboren. Ze was een van de eerste vrouwen ooit die een doctoraat in de geneeskunde behaalde. De impuls voor de ontwikkeling van montessorimateriaal kwam van haar werk op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. Daar werkte ze met kinderen die een verstandelijke beperking hadden. Zij besefte al snel dat de kinderen geenszins geestelijk onderontwikkeld waren, maar tot dan toe gewoon niet de juiste begeleiding ontvangen. Daarom begon Maria Montessori met het ontwikkelen van haar speciale en inmiddels wereldwijde beroemd geworden materialen.
De methode van Maria Montessori richt zich in de eerste plaats op de behoeften, talenten en gaven van het individuele kind. Montessori-leerkrachten en -opvoeders geloven dat kinderen het beste leren in hun eigen tempo en op hun eigen manier. Kinderen moeten worden aangemoedigd om zelf het tempo, het onderwerp en de herhaling van een les te bepalen. Dit helpt hen te internaliseren wat ze hebben geleerd. De speciaal ontwikkelde materialen en de bijbehorende pedagogische aanpak spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het kind.
Correct gebruik van Montessori materiaal Montessorimateriaal werd uitgevonden door Maria Montessori en is sindsdien voortdurend verder ontwikkeld. Montessori leermiddelen zijn traditioneel verdeeld in vijf ontwikkelingsgebieden:
- oefeningen voor het dagelijks leven
- zintuiglijk materiaal - om alle vijf de zintuigen te stimuleren
- rekenmateriaal
- taalmateriaal
- materiaal voor kosmisch onderwijs (biologie, wereldoriëntatie etc.)
Voor een positief effect van het materiaal is de aanbieding ervan doorslaggevend. Bij de peuters en in de onderbouw van het basisonderwijs moet het montessori-materiaal op de plank binnen het bereik van de kleintjes liggen. Op die manier kunnen kinderen zelfstandig kiezen waar ze mee willen werken. De visueel aantrekkelijke uitvoering en de juiste plek in het lokaal geven het materiaal een uitnodigend karakter zonder dwang. Zo heeft het een fascinerend effect op de kleintjes. Belangrijk: Elk montessorimateriaal mag maar één keer in de klas aanwezig zijn. Zo ontwikkelen kinderen zorg voor hun omgeving en inlevingsvermogen. Hier zullen ze later in hun leven veel voordeel van ondervinden.
Als kinderen belangstelling tonen voor bepaalde montessorimaterialen, laat de leerkracht hen op een kindvriendelijke manier kennis maken met het uitgekozen materiaal. Ervan uitgaande dat een kind in principe zelf aangeeft hoe lang het met het materiaal wil werken, zal de leerkracht zich na de instructie terugtrekken. Het kind wordt tijdens het werken wel geobserveerd en de leerkracht helpt daar waar nodig.
De rol van het montessorimateriaal
Montessori materiaal is veel meer dan gewoon speelgoed; het dient immers een pedagogisch en didactisch doel. Om de bijzondere pedagogische aard ervan te benadrukken, wordt het "materiaal" genoemd. Het is ontworpen met het doel interesse te wekken en het plezier van kinderen in leren te vergroten. Hout van hoge kwaliteit is het voorkeursmateriaal voor montessorimaterialen. Duurzaamheid is in dit opzicht een positief neveneffect van het montessorimateriaal. Met de aanschaf van deze materialen doe je dus niet alleen iets goeds voor de kinderen, maar ook voor het milieu.
Maria Montessori heeft zelf eisen opgesteld waaraan de materialen voor het montessorionderwijs moeten voldoen. Elk materiaal beschikt over de zgn. isolatie van de eigenschap, is slijtvast en gemaakt van zoveel mogelijk natuurlijke materialen. Bovendien moet het bij de kinderen een gevoel van respect voor het materiaal oproepen en qua ontwerp en uiterlijk aantrekkelijk zijn voor kinderen. Het speelgoed is ontworpen om eenvoudig, maar niet saai te zijn. Zo kunnen kinderen hun eigen fantasie uitleven en creatief worden. De eenvoudige opzet van het materiaal betekent dat kinderen geen vast kader krijgen. Daar moeten ze aan wennen. Vandaar dat het materiaal voor zintuiglijke ontwikkeling het meest geschikt is voor een eerste kennismaking met de montessorimethode.
Montessorimateriaal voor peuters en het basisonderwijs
Oefeningen voor het dagelijks leven en het zintuiglijk materiaal zijn normaalgesproken het eerste materiaal dat gebruikt wordt in de montessorischool. Dit materiaal overtuigt door zijn eenvoudige structuur en kan op die manier gemakkelijk worden uitgelegd. Het visueel aantrekkelijke materiaal omvat bij voorbeeld kaarten of geometrische lichamen. Het montessorimateriaal voor peuters en de onderbouw is ideaal voor het ervaren en aanleren van kleuren, vormen en objecten. Met zintuiglijk materiaal kan geleerd worden complexere verbanden te begrijpen. Bovendien traint het de cognitieve vaardigheden van de kleintjes. De montessorimaterialen en -oefeningen zijn dus al geschikt voor peuters, maar ook voor kinderen met een lichamelijke of geestelijke beperking en ondersteunen hen in hun ontwikkeling.
Het Montessori rekenmateriaal wordt vanaf de onderbouw gebruikt en vormt de rode draad tot e met de bovenbouw.. Bekende voorbeelden zijn het honderdbord of de set houten getalkaarten. Montessori telramen ondersteunen bij beginnend rekenen en helpen bij het tellen.
Het doel van het rekenmateriaal is om abstracte concepten zoals getallen, hoeveelheden en eerste rekenkundige stapjes op een begrijpelijke manier uit te leggen en te presenteren. Geometrische vormen worden ook spelenderwijs aangeleerd. Dit wordt bereikt door de combinatie van visuele en tactiele elementen die inherent zijn aan montessori-materialen.
Maar Montessori materiaal wordt ook gebruikt voor andere vakken, zoals taal. Taalmateriaal kan bijvoorbeeld nuttig zijn om woordsoorten te leren met behulp van taalsymbolen en een woordsoortensjabloon.
Montessori-materiaal is ook ontwikkeld voor lessen in biologie, geschiedenis en aardrijkskunde. We hebben onder andere een houten ketting van de aarde. Deze 15 meter lange ketting toont de leeftijd van de aarde op een duidelijke en kindvriendelijke manier. Elke houten kraal vertegenwoordigt een miljoen jaar. Inbegrepen zijn kaarten met de leeftijden van de aarde, verschillende dieren en planten. De ketting is al onderverdeeld in verschillende tijdperken van de geschiedenis van de aarde door middel van kleuren. Bijvoorbeeld, het kleine rode gedeelte aan het eind stelt de geschiedenis van de mensheid voor. Op die manier kunnen de leerlingen hun kennis over de wereld uitbreiden.
Voordelen van de montessori-methode
Montessorionderwijs en het gebruik van de materialen kent veel voordelen. Volgens de visie van Maria Montessori is de pure vreugde om te leren een belangrijk deel van het wezen van ieder kind. De diepere betekenis hierachter is onze jongsten te steunen en aan te moedigen in de ontwikkeling tot een zelfstandige, evenwichtige en weerbare persoonlijkheid. Voorwaarde hiervoor is een begeleiding met respect en aandacht voor de kinderen.
Door imitatiespelletjes leren montessori-kleuters zichzelf zelfstandig aan te kleden, te wassen, te helpen de tafel te dekken, enzovoort. Daarbij mogen de kleintjes vaak zelf kiezen met wie ze willen werken en zelfs waaraan ze willen werken.
Voor Maria Montessori was het belangrijkste dat de kinderen de kans kregen om zich te ontwikkelen in een voorbereide omgeving. De kleintjes kunnen zelf beslissen wat ze willen doen en wanneer. Of zij materialen willen gebruiken en zo ja, welke. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een kind helemaal niet geïnteresseerd is in het voorgestelde rekenmateriaal, maar zijn rekenvaardigheden in andere activiteiten ontwikkelt. Montessorimateriaal kan echter een prachtige aanvulling zijn op gangbaar lesmateriaal. Je zult er dus zeker geen spijt van als je montessori-materiaal aanschaft!